Жоба тақырыбы: ИРН № AP08955357 «Қантсыз композициялық ұн қоспаларынан ұнды кондитерлік өнімдерді өндірудің жоғары тиімді технологиясын әзірлеу»
Жобаның өзектілігі
Соңғы уақытта қалдықсыз тамақ өнімдерін өндіру технологияларына көп көңіл бөлінуде. Қант қызылшасын өңдеу кезінде шикізаттың 15-30 пайызы ғана пайдаланылады, қалғаны қалдық болып қалады. Бұл қалдықтардың белгілі бір бөлігі құрама жем өндірісіне екінші реттік шикізат ретінде пайдаланылады. Бірақ сонымен бірге олар сақтау кезінде тұрақсыз болады, тез қышқылдайды, ашытады, құнды компоненттерін жоғалтады және қоршаған ортаны ластайды.
Осыған байланысты қант қызылшасының құрғақ ұнтағын пайдалану өзекті болып табылады. Сондай-ақ, нан-тоқаш және ұн-кондитер өнімдерінің ассортименті пайдалы дәрумендік қасиеті бар ноқат, бұршақ және басқа да бұршақ тұқымдас дақылдардың композициялық ұнымен байытылатын болады.
Жобаның мақсаты
Сапасын, пайдалы қасиеттерін жақсарту, өндіріс процесін азайту, еңбек өнімділігін арттыру және әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерді жақсарту мақсатында бұршақ дақылдары мен кептірілген қант қызылшасының композициялық қоспаларының ұнын пайдалана отырып, нан-тоқаш және ұн-кондитер өнімдерінің инновациялық жоғары тиімді технологиясын әзірлеу.
Күтілетін нәтижелер
Жобаны іске асыру нәтижесінде қантты қолданбай нан-тоқаш және ұн-кондитер өнімдерінің ассортиментін алу технологиясы әзірленіп, 2 магистратура дайындалады және кем дегенде 1 (бір) мақала немесе шолу жарияланады. Web of Science деректер базасында 1 (бірінші), 2 (екінші) немесе 3 (үшінші) квартилге енгізілген және (немесе) Scopus деректер базасында CiteScore пайызтиліне ие жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланған ғылыми жарияланым кемінде 50 (елу), немесе көрсетілген басылымдарда баспа түрінде және рецензияланатын шетелдік және (немесе) отандық басылымда нөлдік емес импакт-факторы бар (ҒЖБССҚК ұсынған) кемінде 1 (бір ) мақала.
Қол жеткізілген нәтижелер:
Қант қызылшасын кептірудің технологиялық режимдері жасалып, одан майда ұнтақталған ұнтақ алынды. Сондай-ақ қант қызылшасы мен бұршақ тұқымдас дақылдардан ұнтақты қолданатын нан-тоқаш және ұн және кондитерлік өнімдерді өндірудің рецептері мен технологиялық режимдері әзірленді. Қант қызылшасының ұнтағы мен бұршақ дақылдарының композиттік ұнын қолдану арқылы нан және ұн-кондитер өнімдерінің ассортименті алынды. Рецепттен қантты алып тастау үшін тоқаш өндірісінде қант қызылшасының ұнтағы пайдаланылды. Құрғақ қант ұнтағының құрамында шамамен 70% қант және 7,1% ылғал бар. Қант тоқашының рецептісімен салыстырғанда, қант қызылшасы ұнтағы бар нан-тоқаш және ұн және кондитерлік өнімдер рецептінде жоғары және бірінші сортты ұнның мөлшерінде айырмашылықтар белгіленген. Сондай-ақ дәнді дақылдардан жасалған ұн, әсіресе ноқат ұны ылғалды жақсы сіңіретіні анықталды. Бұл үлгіге қамырдың консистенциясына байланысты бірінші сортты ұн қосылды
Шикізат пен әзірленген нан және ұн және кондитер өнімдерінің сапасына (физикалық-химиялық көрсеткіштері, реологиялық қасиеттері, тағамдық құндылығы, қауіпсіздік көрсеткіштері) кешенді бағалау жүргізілді. Физика-химиялық, биохимиялық және микробиологиялық көрсеткіштерді зерттеу тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі ғылыми-зерттеу институтының зертханасында жүргізілді. Келесі көрсеткіштер анықталды: ақуыз, май, ылғал, күл, талшық, көмірсулар, минералды элементтер (калий, кальций, фосфор, темір), витаминдер (A, E, B1, B2, PP), ауыр металдар (Pb). , Cd) , пестицидтер, микотоксиндер, микробиологиялық көрсеткіштер (QMAFAnM, колиформалар, зең, ашытқылар) және т.б.
Жобаның зерттеу тобының мүшелері:
1 Ғылыми жетекші: Мулдабекова Баян Жаксылыковна (bayan_10.04@mail.ru)
https://is.ncste.kz/profile/23259 , Author ID в Scopus 56031648500
ORCID ID 0000-0003-1848-4288
2 Жауапты орындаушы: Якияева Мадина Асатуллаевна
yamadina88@mail.ru, https://is.ncste.kz/profile/15779,
Author ID в Scopus 57191979219
Researcher ID Web of Science AAL-7432-2020
ORCID ID 0000-0002-8564-2912
Researcher ID in Publons AAL-7432-2020
3 Тунгышбаева Улбала Облбековна, ulbala_84@mail.ru, https://orcid.org/0000-0003-0593-1130, Author ID в Scopus 57211350912
4 Суймбаева Салтанат Маликовна, saltanat_suimbayeva@mail.ru, Author ID в Scopus 57927949900
5 Әбдібек Алина Әділханқызы, alina.abdibek@mail.ru
Жоба бойынша жарияланымдар тізімі:
Жобаның атауы: ИРН АР09258901 «Өнеркәсіптік суықпен жабдықтау және ауаны баптау үшін радиациялық салқындатылған аралас тоңазытқыш жүйелерін зерттеу және әзірлеу»
Қаржыландыру көзі: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ғылым комитеті
Грант номері: AP09258901/ГФ
Жобаны іске асыру кезеңі: 2021-2023 жылдар
Өзектілігі:
Тоңазытқыш машиналар қазіргі қалалардың энергия тұтынуына айтарлықтай үлес қосады. Пайдаланылған тоңазытқыш жабдықтарының саны үнемі өсіп келе жатқанын ескере отырып, оның энергия тиімділігін арттыру жолдарын табу қажет.
Радиациялық салқындату (ағылш. Radiative Cooling) – бұл ғаламшардың атмосферасы арқылы ғарыш кеңістігіне инфрақызыл сәуле түрінде жылуды қоршаған ортаға шығару тәсілі. Салқындатудың бұл әдісі атмосфералық ауа температурасынан төмен температураны минималды энергия шығындарымен алуға мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді.
Қазақстанның климаты радиациялық салқындатуды пайдалану үшін қолайлы болып табылады. Алайда, радиациялық салқындатуды пайдалану мүмкіндігі ауа-райына байланысты. Осыған байланысты қажетті температураны тұрақты ұстап тұру үшін радиациялық салқындатуды дәстүрлі тоңазытқыш машиналарымен бірге қолдану керек.
Континентальды климат жағдайында белгілі бір кезеңдерде дәстүрлі тоңазытқыштар көбінесе тиімді жұмыс істемеуі мүмкін. Мұнда жазда олар атмосфералық ауаның жоғары температурасында жұмыс істеуге мәжбүр. Егер салқындатқыш конденсацияның жылуы +40°C температурасы бар атмосфералық ауаға шығарылса, конденсация температурасы +55°C-тан жоғары көтеріледі. Бұл тоңазытқыш коэффициентінің төмендеуіне әкеледі, электр энергиясын тұтынудың артуына әкеледі. Таза судың болмауына байланысты конденсация температурасын төмендету үшін буландыратын салқындатқыш конденсаторлар мен сұйық салқындатқыштың әртүрлі конденсаторларын қолдану әрдайым мүмкін емес. Радиациялық салқындатуды қолдану арқылы конденсация температурасын бір уақытта төмендетуге және тұщы суды тұтынуды болдырмауға мүмкіндік беретін конденсация жылуын бөлу схемасын жасауға болады.
Қыста табиғи салқындатуды пайдалану мүмкіндігіне қарамастан, дәстүрлі салқындатқыштарды пайдалану қажет. Жылдың суық мезгілінде радиациялық салқындатуды салқындатылатын объектіден жылуды тікелей шығару үшін пайдалануға болады. Осылайша, салқындатқышты тоңазытқыш компрессорын қоспай-ақ жүзеге асыруға болады, бұл жылдың белгілі бір кезеңдерінде электр энергиясын едәуір үнемдеуге әкелуі мүмкін.
Жобаның мақсаты: континенталды климаты бар аймақтарда орналасқан жеміс – жидек және көкөніс қоймаларын жыл бойы өнеркәсіптік салқындату және ауаны салқындату үшін бу компрессиялық тоңазытқыш машинасымен бірге радиациялық салқындатуды қолдану мүмкіндігін зерттеу.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Жоба нәтижесінде алмаларды сақтауға арналған эксперименттік тоңазытқыш камерасын әзірлеу және дайындау жоспарлануда, оны салқындату тоңазытқыш машина мен радиациялық салқындату жүйесінің бірлескен әрекеті есебінен жүзеге асырылады.
2021 жылы алынған нәтижелер:
Зерттеу тобы:
Жарияланымдар
Патенттер
Жобаның тақырыбы: ИРН АР09058293 «Жергілікті өсімдік шикізаттары негізінде диеталық иммуностимуляторлы кондитерлік өнімдерді өндіру технологиясын әзірлеу».
Жобаның өзектілігі
Қазақстанның статистикалық мәліметтері бойынша кондитерлік өнімдердің танымалдылығы артып келеді, соның негізінде өнімдердің бұл сегменті олардың вирустық және басқа да жаппай ас қорыту ауруларының алдын алуға бағытталған әрекетін анықтайтын функционалдық ингредиенттерді тасымалдаушы бола алады.
Ингредиенттерді таңдауда өсімдік сығындылары, витаминдер, пробиотиктер негізінде организмдегі биохимиялық процестерді жақсарту арқылы иммундық жүйені күшейту әсеріне назар аудару керек.
Осыған байланысты өсімдік текті биологиялық белсенді заттармен байытылған иммуностимуляциялаушы кондитерлік өнімдерді шығару тамақ өнеркәсібі үшін кезек күттірмейтін міндет болып табылады.
Қазақстан халқы үшін мамандандырылған кондитерлік өнімдердің технологиясын әзірлеу бойынша өндіріске енгізілген зерттеулердің жеткіліксіз көлемі үлкен мәселе болып табылады.
Шешім – жергілікті өсімдік материалдары негізінде диеталық иммуностимуляциялаушы кондитерлік өнімдерді өндірудің оңтайлы технологиясын әзірлеу.
Жобаның мақсаты
Жұмыстың мақсаты табиғи, қымбат емес, жергілікті, қант қосылмаған өсімдік шикізатынан, өмірлік қажетті қоректік заттармен байытылған диеталық иммуностимуляциялаушы кондитерлік өнімдерді (тәттілер, мармеладтар және т.б.) өндірудің ресурс үнемдейтін интеграцияланған технологиясын жасау болып табылады.
Күтілетін нәтижелер
Жобаның әлеуметтік-экономикалық тиімділігі бәсекеге қабілетті иммуностимуляциялаушы кондитерлік өнімдерді өндіру технологиясын әзірлеу, келесі талаптарға жауап береді:
Қол жеткізілген нәтижелер
Жобаның бүкіл кезеңінде 21 ғылыми жұмыс жарияланды, оның ішінде:
- 42 пайыздық көрсеткішпен Scopus деректер базасына кіретін Eastern-European journal of Enterprise technologies журналында 2 мақала;
- 78 пайыздық көрсеткішпен Scopus деректер базасына кіретін және Web of Science – Q1 көрсеткіші бар Foods журналындағы 1 мақала;
- Frontiers in Nutrition журналындағы 1 мақала, журналдың Scopus деректер базасында 55 пайыздық және Web of Science базасында Q2 көрсеткіштері бар;
- 3-ші мақала Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті журналында жарияланды;
- халықаралық конференцияларда 11 тезис жарияланды;
- 1 монография;
- Қазақстан Республикасының өнертабысқа 1 патенті;
- Қазақстан Республикасының пайдалы моделіне 1 патент алынды.
Жоба аясында 08.07.2022 жылғы № ТН-АҚ-990840000359-01-2022 технологиялық нұсқаулықта келтірілген пастила-мармелад өнімдерінің 5 рецептурасы мен технологиясы әзірленді, 08.07.2022 жылғы №2022/0427.1 «Функционалдық мақсаттағы пастила-мармелад бұйымдарына арналған композициялар (нұсқалар) және дайындау тәсілі» өнертабысына ҚР патентіне өтінім берілді, сондай-ақ 02.09.2022 жылғы ТН-АҚ-990840000359-02-2022 технологиялық нұсқаулығында келтірілген қант пен мальтит негізіндегі карамель мұзкәмпиттерін өндірудің 3 рецептурасы мен технологиясы әзірленді, 17.10.2022 жылғы ТН-АҚ-990840000359-03-2022 технологиялық нұсқаулығында келтірілген функционалдық мақсаттағы зефирлердің 3 рецептурасы мен технологиясы әзірленді. Дайын кондитерлік өнімдердің қауіпсіздік көрсеткіштері, реологиялық, физика-химиялық және органолептикалық қасиеттері анықталды, in vitro ас қорыту кезінде құлаған пастила мен зефир үлгілерінен биологиялық белсенді қосылыстардың бөлінуі зерттелді. Дайын мармелад өнімдеріндегі пробиотиктердің құрамы зерттелді. Рецептуралар әзірленді және жұмсақ технологиялық пісіру режимдері таңдалды.
Негізгі жобалық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер: Экономикалық тиімділік көрсеткіші өтелу мерзімі аяқталғаннан кейін және залалсыздық нүктесін еңсергеннен кейін жобаға сәйкес іске асыру және толық өндіру кезінде максималды нәтижелерге қол жеткізіледі. Өндіріс рентабельділігі 29,8%, өтелу мерзімі 1,1 жыл. Жабдықтар мен процесті іске қосудың минималды шығындарымен экономикалық тиімділік 88% құрайды.
Енгізу дәрежесі: «ВМ» АЖ өндірістік шарттарына пастиль-мармелад өнімдерінің технологиясы енгізілді. Тиімділігі: Зерттеу нәтижелерін енгізу адамның иммунитетін арттыруға қабілетті әзірленген өнімдерді үнемі тұтыну арқылы адамның өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді. Қолдану саласы: кондитерлік өнеркәсіп. Тұтынушылар: 3 жастан асқан балалар, СӨС ұстанатын, иммунитеті төмен, қант диабеті және семіздік проблемалары бар адамдар.
Жобаның ғылыми зерттеу тобының өкілдері:
Пронина Юлия Геннадьевна (Scopus Author ID 57191589734, Номер ResearcherID Web of Science: AAW-4474-2020, ORCID https://orcid.org/0000-0003-0395-3379
Набиева Жанар Cерикболовна (Scopus Author ID 56031451100 и 57203549350, Номер ResearcherID Web of Science: ABE-5638-2021, ORCID https://orcid.org/0000-0001-7258-746X
Базылханова(Тастурганова) Эльмира Чаймаксутовна (Scopus Author ID 5720375910, Номер ResearcherID Web of Science: ABE-9543-2021, ORCID https://orcid.org/0000-0002-7854-1523
Шукешева Сауле Ерболатовна (Scopus Author ID 57203547092, Номер ResearcherID Web of Science: ABE-5500-2021, ORCID https://orcid.org/0000-0002-7275-8385)
Белозерцева Ольга Дмитриевна (Scopus Author ID 57350330600, ORCID http://orcid.org/0000-0002-2149-9811)
Самадун Абдысемат Исамидинұлы (ORCID http://orcid.org/0000-0002-5286-5175)
Кажымурат Асемай Талгаткызы (Scopus Author ID 57203803583, Номер Researcher ID Web of Science: M-9468-2015, ORCID https://orcid.org/0000-0001-5359-5528)
Уразбекова Гульжан Ерболатовна (Scopus Author ID 58642395500, Номер Researcher ID Web of Science: JTR-6900-2023, ORCID https://orcid.org/0000-0003-3909-0130)
Жоба бойынша жарияланған публикациялар тізімі:
Pronina, Y.; Kulazhanov, T.; Nabiyeva, Z.; Belozertseva, O.; Burlyayeva, A.; Cepeda, A.; Askarbekov, E.; Urazbekova, G.; Bazylkhanova, E. Development of a Technology for Protein-Based, Glueless Belevskaya Pastille with Study of the Impact of Probiotic Sourdough Dosage and Technological Parameters on Its Rheological Properties. Foods 2023, 12, 3700. https://doi.org/10.3390/foods12193700 (Food Science - квартиль Q1 Процентиль -78th)
Бурляева А.С., Пронина Ю.Г., Белозерцева О.Д., Набиева Ж.С., Самадун А.И. Исследование влияния растительных добавок на иммуностимулирующие свойства пастильного изделия. Вестник Алматинского технологического университета. 2023;1(3):100-108. https://doi.org/10.48184/2304-568X-2023-3-100-108
Zhakhanova A.,Shugyla T., Nabiyeva Zh. S., Zhexenbay N., Pronina Yu. G. Functional bioproducts – protein enriched pastilla //Сталий ланцюг харчування та безпека крізь науку, знання та бізнес [Електронний ресурс]: тези доповідей Міжнародної науково-практичної конференції, 18 травня 2023 р. / Державний біотехнологічний університет. – Харків. – 2023. С. 101-102. http://dspace.puet.edu.ua/bitstream/123456789/12883/1/%D0%97%D0%B1%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA%20%D1%82%D0%B5%D0%B7_.pdf
Kazhymurat A., Pronina Yu., Bazylkhanova E., Nabiyeva Zh., Samadun A. Study of quality indicators of caramel lollips with immunostimulating properties // Proceedings of the XXV International Scientific and Practical Conference «Theoretical foundations of scientists and modern opinions regarding the implementation of modern trends». San Francisco, USA, 2023. Р. 397-400. https://isg-konf.com/theoretical-foundations-of-scientists-and-modern-opinions-regarding-the-implementation-of-modern-trends/
Bazylkhanova E., Pronina Yu., Improving the technology of production of immunostimulating confectionery // Proceedings of the XXV International Scientific and Practical Conference «Theoretical foundations of scientists and modern opinions regarding the implementation of modern trends». San Francisco, USA, 2023. Р. 414-415. https://isg-konf.com/theoretical-foundations-of-scientists-and-modern-opinions-regarding-the-implementation-of-modern-trends/
Bazylkhanova E., Pronina Yu., Nabiyeva Zh., Kazhymurat A., Samadun A. Research of antioxidants in functional marshmallows// The 21th International scientific and practical conference «Scientist and methods of using modern technologies» (May 30-june 02,2023) Melbourne, Australia. International Science Group. – P. 400-402 https://isg-konf.com/scientists-and-methods-of-using-modern-technologies/
Совершенствование технологии фруктово-ягодных кондитерских изделий функционального назначения: монография / Ю.Г. Пронина, О.Д. Белозерцева, Ж.С. Набиева, Э.Ч. Базылханова, – Алматы: ТОО «DELUXE PRINTERY», 2023. – 401 с. https://library.atu.edu.kz/files/281967/
Патент на изобретение РК № 36422 «Фруктово-ягодный мармелад (варианты) и способ его приготовления», опубл. 20.10.2023 Бюл. №42
Авторы: Пронина Ю.Г., Белозерцева О.Д., Шукешева С.Е., Набиева Ж.С., Самадун А.И. https://gosreestr.kazpatent.kz/Invention/Details?docNumber=360002
Патент на полезную модель Республики Казахстан №8537 «Состав карамельных леденцов (варианты)», опубл. 20.10.2023 Бюл. №42
Авторы: Пронина Ю.Г., Қажымұрат А.Т., Белозерцева О.Д., Базылханова Э.Ч., Набиева Ж.С. https://gosreestr.kazpatent.kz/Utilitymodel/Details?docNumber=378713
ProninaYu.G, NabiyevaZh.,Belozertseva O., Shukesheva S., SamodunA.Identification of the influence of technological factors on the growth and development of lactic acid microorganisms in pastille marmalade products enriched with lactic acid starters// Eastern-European Journal of Enterprise Technologies. 4/11(118). – 2022. – P.68-78
http://journals.uran.ua/eejet/article/view/263111/260024 (статья – Scopus, процентиль по CiteScore в разделе FoodScience — 42 )
Пронина Ю.Г., Набиева Ж.С., Белозерцева О.Д., Самадун А.И. Изучение влияния функциональных ингредиентов на витаминный состав иммуностимулирующих пастиломармеладных изделий // Вестник Алматинского технологического университета, Алматы, — 2022. -№3(137). – С.177-185.
https://www.vestnik-atu.kz/jour/article/view/1090 КОКСОН
Пронина Ю.Г., Базылханова Э.Ч., Набиева Ж.С., Белозерцева О.Д., Кажымурат А.Т., СамадунА.И.Анализ органолептических показателей леденцов на основе облепихи и зверобоя//сб. статей XLVIIмеждунар. научн.-практ. конф. «EurasiaScience»/ Москва: «Научно-издательский центр «Актуальность.РФ», 2022. С. 76-77 (тезис)
http://xn--80aa3afkgvdfe5he.xn--p1ai/ES-47_originalmaket_N.pdf
Набиева Ж.С., Пронина Ю.Г., Уразбекова Г.Е., Жаханова А.Н., Бурляева А.С. Применение пробиотиков в технологии иммуностимулирующих кондитерских изделий// Сб. мат. междунар. научн.-практ. конф. «Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и индустрии гостеприимства», посвященной 65-летию Алматинского технологического университета». Алматы, 2022. С.153-154 (тезис)
https://drive.google.com/file/d/1k4AtpkrxNbiL1w7yu8wME9Syg3LFvicv/view
Бурляева А.С., Пронина Ю.Г., Белозерцева О.Д. Совершенствование технологии производства сбивных кондитерских изделий функционального назначения//Сб. мат. междунар. научн.-практ. конф. «Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и индустрии гостеприимства», посвященной 65-летию Алматинского технологического университета». Алматы, 2022. С.181-182 (тезис)
https://drive.google.com/file/d/1k4AtpkrxNbiL1w7yu8wME9Syg3LFvicv/view
Belozertseva O., Baibolova L., Pronina Yu.G., Cepeda A., Tlevlessova D. The study and scientifical substantiation of critical control points in the life cycle of immunostimulating products such as pastila and marmalade //Eastern-European Journal of Enterprise Technologies. 5/11(113). – 2021. – P.20-28 https://doi.org/10.15587/1729-4061.2021.241526
Пронина Ю.Г., Базылханова Э.Ч., Набиева Ж.С., Белозерцева О.Д., Кажымурат А.Т., Самадун А.И. Современное состояние исследований и производства диетических иммуностимулирующих кондитерских изделий на основе растительного сырья//Сб. матер. IX междунар. науч-прак. конф. «SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD: CHALLENGES OF THE XXI CENTURY». Технические науки. – Нур-Султан, 2021. С. 54-58. http://www.bobek-kz.com/
Пронина Ю.Г., Набиева Ж.С., Шукешева С.Е. Перспективы использования молочнокислых микроорганизмов в производстве мармелада//Сб. статей в Integration of Education, Science and Business in Modern Environment: Summer Debates: abstracts of the 3rd International Scientific and Practical Internet Conference, August 11-12, 2021. – Dnipro, Ukraine, 2021. С. 413-415. http://www.wayscience.com/wp-content/uploads/2021/08/Materials-of-conference-11-12.08.2021-1.pdf
Пронина Ю.Г., Набиева Ж.С., Базылханова Э.Ч., Белозерцева О.Д., Самадун А.И. Исследование витаминного состава лекарственных трав при разработке иммуностимулирующих кондитерских изделий //Ж. «Вестник Алматинского технологического университета», Алматы, — 2021. -№3(133). – С.25-33. https://doi.org/10.48184/2304-568X-2021-3-25-33
Пронина Ю.Г., Набиева Ж.С., Шукешева С.Е. Обоснование использования иммуностимулирующих лекарственных растений в технологии кондитерских пастиломармеладных изделий//Матер. междунар. науч-прак. конф. «Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и индустрии гостеприимства» посвященной 30-летию независимости Республики Казахстан. – Алматы: АТУ, 2021. С. 147-148. https://drive.google.com/file/d/1AOABZDphOPb8TxMwcmTDfxWO8VldJQ_W/preview
Жобаның тақырыбы: AP19576644 Бөлме температурасынан 80 К дейін заттардың физика-химиялық және оптикалық қасиеттерін салқындату және ғылыми зерттеу үшін әмбебап крио бетін әзірлеу.
Жоба өзектілігі
Елбасы «Қазақстан жолы-2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Ғылыми қамтымды экономика құру – ең алдымен Қазақстан ғылымының әлеуетін арттыру». Жаңа білім мен технологияларды игеру - елдің әлеуетін арттырудың басты жолы. Криогеника - өте төмен («криогендік») температурада әртүрлі заттардың қасиеттерінің өзгеруін реттейтін заңдылықтарды зерттейтін төмен температура физика саласы. Сонымен қатар, бұл термин төмен температурада жұмыс істеудің технологиялары мен аппараттық-әдістемелік құралдарын білдіреді. Сондай-ақ, криогендік технологияны зерттеуді, әзірлеуді және қолдануды қамтитын ғылым саласы ретінде анықталған. Жылу алмастырғыштар криогендік жүйенің негізгі элементтерінің бірі болып табылады, олар жылуды қалпына келтіруді қамтамасыз етеді, онсыз төмен температураны алу мүмкін емес. Жылу алмастырғыштарда әр түрлі температурадағы заттар ағындары арасында жылу энергиясының физикалық процестері жүредіБұл процестер термодинамиканың жалпы заңдылықтарына сәйкес келеді, бірақ төмен температурада бірқатар қосымша факторлар пайда болады, оларсыз тиімді және ықшам құрылғыларды жобалау мүмкін емес. Осы жобаны дамытудың бір бөлігі, атап айтқанда, крибет - жылу алмастырғыштардың бір түрі, мысалы, рекуператор. Мұндай жылу алмастырғыштың классикалық түрі - құбырлы жылу алмастырғыш. Жылу беруді арттыру үшін, егер қажет болса, түтіктің ішіне біз тақтайшамен қапталған беттерді қолданамыз. Маңызды міндет - сұйық азотқа қажетті криогендік насосты жасау. Жобаны орындаушылар осы бағытта үнемі зерттеулер жүргізіп келеді. Газ лифтінде негізделген криосорғымен төмен температурада жылу өткізгіштікті анықтауға арналған қондырғы криобетке арналған криосорғының дамуына түрткі болды.
Жоба мақсаты
Төмен температуралық диапазондағы әртүрлі құрамдағы материалдардың оптикалық, физика-химиялық қасиеттерін зерттеу үшін және материалдармен әрі қарай жұмыс істеу және салқындату үшін панельді әзірлеу. Түпкі мақсатқа жету үшін ең күрделі және өзекті ілеспе міндеттер-берілген өлшемдердің оптикалық өлшеу ұяшығын және сұйық азоттың реттелетін шығыны бар сорғыны құру.
Жоба міндеттері
Жобаның мақсатына қол жеткізу мынадай міндеттерді орындаумен қамтамасыз етіледі: 1. Ғылыми медицинада (дәрі-дәрмек өндірісі, биологиялық үлгілерді зерттеу және ақуыз қосылыстарының кристалдануы) ғылым мен техникада (салыстырмалы әдіспен жылу өткізгіштігін өлшеу кезінде, мұнай өнімдерінің тұтқырлығын анықтау, ғарыштық зерттеулер және төмен температуралық өлшемдер), өнеркәсіпте (балмұздақ пен карамель өндірісі) және дисплейлерді жөндеуге арналған әзірлемелерді қолданудың әртүрлі салаларына қойылатын талаптарды зерттеу. Бұл сұранысты қалау және жалпы дизайнды өзгертпестен өнертабыс жиынтығын таңдау және тұтынушы үшін айтарлықтай шығындарды үнемдеу үшін қажет. 2. Крио бетінің тәжірибелік-өнеркәсіптік үлгісін жасау үшін конструкцияны әзірлеу және конструкторлық-технологиялық құжаттаманы жасау, жұмыс сызбаларын әзірлеу. 3. Дьюар ыдыстарының кең таралған түрлерімен ыңғайлы жұмыс істей алатын криогендік сұйықтықтарға арналған сорғыны жасау үшін конструкцияны әзірлеу және конструкторлық-технологиялық құжаттаманы жасау. 4. Әзірленген сызбалар бойынша компьютерлік модель құру және тексеру құрылғының оңтайлы жұмыс істеуі үшін түзетулер енгізу. Өлшеу және реттеу жүйесінің орналасуы және оның мүмкін модификациялары. 5. Өндірістік және құрастыру жұмыстарын жүргізу, тәжірибелік-өнеркәсіптік үлгіні сынау, сынақ-сынақ және диагностикалық жұмыстар. 6. Әр түрлі металдарды қолдана отырып, жұмыс істейтін айна немесе басқа беттерді жасау (FTIR үшін алтын қолданылады). Әр түрлі оптикалық аспаптарда, соның ішінде ФСМ 2203 Фурье спектрометрінде салқындатылған субстрат ретінде Крио бетін сынақтан өткізу. Әзірленген жылжымалы Крио бетінің қасиеттері мен сипаттамаларын өлшеу. 7. Нормативтік-технологиялық құжаттама. Құжаттарды дайындау және патент алуға өтінім беру.
Күтілетін нәтижелер
1) 2023-2025 жылдары жарияланымдарды жүзеге асыру: - Жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланатын, Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында citescore бойынша кемінде 50 (елу) процентилі бар 2 (екі)мақала; - не жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланатын, Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында citescore бойынша кемінде 50 (елу) процентилі және енгізу актісі бар 1 (бір) мақала; - Web of Science базасындағы импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) квартильге кіретін рецензияланатын ғылыми басылымда 1 (бір) мақала немесе шолу; - КОКСОН ұсынған рецензияланған шетелдік немесе отандық басылымда 2 (екі) мақала немесе шолу;
2) шетелдік және (немесе) Қазақстандық баспалардың кітаптарында монографияларды, кітаптарды және (немесе) тарауларды жариялау-жоқ;
3) қазақстандық патенттік бюродан патенттер алу-иә;
4) ғылыми-техникалық, конструкторлық құжаттаманы әзірлеу-Иә;
5) нәтижелерді тарату. Халықаралық конференцияларға баяндамалармен қатысу. Импакт-факторы бар журналдарда жариялау. Нәтижелерді тұтынушылар: -Жаңа арнайы курстар түріндегі физика-техникалық бейіндегі жоғары оқу орындары; - Төмен температурада (80-300 К) үлгілермен жұмыс істеу жөніндегі ғылыми медициналық, биологиялық, мұнай-химия ұйымдары. - Әзірленген жабдықты сатып алу түріндегі балмұздақ өндірушілер; - Ұялы телефондарды жөндеу жөніндегі ұйымдар; - Төмен температурадағы үлгілерді зерттеуге арналған ғылыми институттар.
6) жобаны орындау нәтижесі криогендік температурада үлгілерді ғылыми зерттеу үшін әмбебап криопластика жасау болып табылады. Сондай-ақ, нәтижелер төмен температурадағы материалдардың қасиеттері туралы жаңа қолданбалы деректерді алу болады. Зерттеу нәтижелері рейтингтік журналдардың мақалаларында жарияланады, сонымен қатар ірі ғылыми конференцияларда баяндалады. Магистрлік диссертация, бакалаврлардың кемінде екі дипломдық жұмысы дайындалады. Жоғары білікті жас мамандар үшін кемінде 4 жұмыс орны құрылады; Сұраныстың артуымен алынған ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру мүмкіндігі пайда болады; Ғылыми нәтижелерді қолдану: * АТУ базасында әртүрлі материалдар мен оқу процестерін ғылыми зерттеу үшін құрылған қондырғыларды одан әрі пайдалану мүмкіндігі. * Криогендік жабдықтарды өндіру үшін физика-технологиялық негіздерді қалыптастыру; * Криогендік технологиялар және материалтану саласында мамандар даярлау; Нәтижелер Қазақстан Республикасының төмен температура физикасы мен криогендік технологияларының дамуына белгілі бір әсер етеді.
Жобаның ғылыми зерттеу тобының өкілдері:
Корецкий Дмитрий Анатольевич, техника Және технология Магистрі Хирш Индексі-0; Scopus Author ID: 57476406000
Қол жеткізілген нәтижелер:
Жобаның тақырыбы: ИРН AP19680380 «Жануарлардан алынатын ингредиенттер – коллаген пептидті гидролизаттарды алу технологиясын жасау және олардың негізінде функционалды ет өнімдерін жасау».
Жобаның өзектілігі
Ғылыми жаңалық ферменттік гидролизді қолдану негізінде қайталама ет шикізатынан коллаген гидролизатын жасау болып табылады.
Қазіргі уақытта экологиялық қолайсыз өмір сүру жағдайлары сияқты жағымсыз әсерлердің күшеюі жағдайында адам денсаулығын сақтауға көп көңіл бөлінеді; ауыр және зиянды еңбек жағдайлары; жиі стресстік жағдайлар. Сондықтан жаңа функционалды ингредиенттерді іздеу және олардың молекулалық, жасушалық және организмдік деңгейлердегі әсер ету механизмдерін зерттеу бойынша белсенді зерттеулер жүргізілуде. Функционалды тағамдарға деген қызығушылық азық-түлік өнімдері енді аштықты қанағаттандыру және адамға қажетті қоректік заттармен қамтамасыз ету құралы ғана емес, тұтынушылар денсаулықты нығайтуға және белгілі бір патологияларды түзетуге ықпал ететін өнімдерді іздейді.. Функционалды өнімдерге деген қажеттіліктің артуы денсаулық сақтау бағасының жаһандық өсуімен, өмір сүру ұзақтығының біртіндеп өсуімен және адамдардың белсенді өмір сүруге деген ұмтылысымен байланысты. Жоба халықты дәлелденген биологиялық қасиеттері және жақсартылған органолептикалық сипаттамалары бар функционалды өнімдермен қамтамасыз етудің іргелі мәселесін шешуге бағытталған. Өнімге функционалдық бағдар беретін негізгі компоненттер ретінде ферменттік гидролиз арқылы алынған субөнімдердің ақуыз гидролизаттары, № мемлекеттік тіркеу жобасын жүзеге асыру кезінде дәлелденген годжи жидектерінің өсімдік шикізаты пайдаланылады. «0115РК01497 Өсімдік-жануарлар кешендерінің функционалдық және биокоррекциялық сипаттамаларын зерттеу және олардың негізінде жергілікті шикізатты пайдалана отырып, жаңа ұрпақтың ұлттық ет өнімдерінің технологиясын әзірлеу» биокоррекциялық қасиеттері бар.
Жобаның мақсаты
Жобаның мақсаты жануарлардан алынатын ингредиенттерді - коллагеннің пептидті гидролизаттарын алу технологиясын әзірлеу және олардың негізінде халықты дәлелденген биологиялық қасиеттері және жақсартылған органолептикалық сипаттамалары бар функционалдық өнімдермен қамтамасыз ету проблемасын шешу үшін функционалдық ет өнімдерін жасау болып табылады.
Күтілетін нәтижелер
Жобаны іске асыру қорытындылары бойынша іске асырудың бүкіл кезеңінде жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланатын, Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында Citescore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар кемінде 3 (үш) мақала және (немесе) шолулар жарияланатын болады, ҚР БҒМ БҒСБК ұсынған рецензияланатын шетелдік немесе отандық басылымда кемінде 2 (екі) мақала немесе шолу жариялау. ҚР пайдалы моделіне патентке өтінім беріледі.
жоба аяқталғаннан кейін:
- Коллагеннің пептидті гидролизаттарын өндіру үшін қосалқы өнімдерді қолдану негізделеді.
- Коллагеннің пептидті гидролизаттарын өндіру үшін ферменттік препаратты қолдану негіздемесіалынады.
- Субөнімдердің ферментативті гидролизінің оңтайлы шарттары зерттеледі.
- Ферментативті гидролиз арқылы алынған субөнімдерден коллагеннің пептидті гидролизаттарының технологиясы жасалады.
- Әзірленген коллаген пептидті гидролизатының органолептикалық және физика-химиялық көрсеткіштерін бағалау жүргізіледі.
- Коллагеннің пептидті гидролизаттарын қолдана отырып, қайнатылған шұжық өнімдерінің (пісірілгеншұжық, сосиска, сарделька) рецептурасы мен технологиясы әзірленеді.
- Әзірленген гидролизаттың органолептикалық және физика-химиялық көрсеткіштерін, сондай-ақ әзірленген ет өнімдерінің қауіпсіздік көрсеткіштерін бағалау жүргізіледі.
- Өзінің сапалық көрсеткіштері бойынша шетелдік аналогтармен бәсекелесе алатын әзірленген гидролизаттың экономикалық тиімділігін есептеу жүргізіледі.
Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде ет өңдеу өнеркәсібінің қайталама шикізатын тамақ өнеркәсібінде қолдану перспективасы бар құнды ақуыз өніміне ферментативті өңдеу технологиясы әзірленетін болады. Ферменттік препараттың көмегімен бақыланатын жағдайларда гидролиз жүзеге асырылады, ал жануарлар ақуызы түріндегі алынған ақуыз гидролизаты қайнатылған шұжықтарды өндіру технологияларында қолданылатын болады. Жалпы, жоба импортты алмастыруға ықпал етеді, өйткені жануар ақуызы Қазақстанға импортталады. Жобаның қосымша артықшылығы - алынған ақуыз өнімі Халал талаптарына сай болады, өйткені ұсынылған технологияда шошқа пепсині қолданылмайды.
Ақуыз өнімін алу технологиясы Алматы технологиялық университетінің Тамақ технологиялары факультетінің "Тамақ өнімдерінің технологиясы" кафедрасы үшін базалық оқу материалын әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Алынған нәтижелер отандық биотехнологиялық өндірістерді дамытуға және тамақ өнімдерін өндіру және қайта өңдеу индустриясында ғылымды қажетсінетін технологияларды қолдануға ықпал ететін болады. Технология қолданыстағы ет өңдеу кәсіпорындарында технологиялық циклды ұйымдастыру немесе дербес стартаптарды ұйымдастыру түрінде коммерцияландыру болашағына ие.
Жобаның ғылыми зерттеу тобының өкілдері:
Узаков Ясин Маликович (Scopus Author ID 55968622400, ORCID: 0000-0002-6449-3102).
Қалдарбекова Мәдина Әбді-Ахметқызы (Scopus Author ID 57211610217 и Researcher ID Web of Science ID: ABE-4821-2021, https://publons.com/researcher/4813068/madina-kaldarbekova/, ORCID: 0000-0001-7258-746X).
Кожахиева Мадина Оспановна (Scopus Author ID 57200582885, ORCID: 0000-0001-5767-5154 Researcher ID Web of Science: https://publons.com/researcher/5135361/madina-kozhakhiyeva/).
Макангали Кадыржан Конысбайулы (Scopus Author ID 57203767726. ORCID: 0000-0003-4128-6482. Researcher ID: AAR-1107-2020).
Мухтарханова Рауан Бурибаевна (Scopus Author ID 56862350200. ORCID: 0000-0001-8731-5600. Researcher ID Web of Science: https://www.webofscience.com/wos/author/record/43194374).
Кузембаева Гаухар Канашевна (Scopus Author ID 57221642732. ORCID: 0000-0003-0558-9531. Researcher ID Web of Science: https://publons.com/researcher/5135332/gaukhar-kuzembayeva/).
Вострикова Наталья Леонидовна (Scopus Author ID 56034525000, Researcher ID Web of Science https://publons.com/researcher/2549517/natalia-vostrikova/. ORCID: 0000-0002-9395-705X.
Есенгазиева Алия Нигметовна (Scopus Author ID 58366619200, ORCID: 0000-0003-2314-2995).
Абильмажинова Назым Кылышбековна. (Scopus Author ID 56862189400, https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=56862189400).
Тулешев Жанибек Кожабекович.
Тортай Арсен Нұрсұлтанұлы.
Жоба тақырыбы: ИРН № AR19677701 «Азық-түлік өндірісінің май және құрамында ылғалды қалдықтарын агроөнеркәсіптік кешеннің жемшөп өнімдеріне өңдеу технологияларын әзірлеу»
Жобаның өзектілігі
Республикада ауыл шаруашылығы жемшөп өнімдерін өндіруде негізгі мәселе астықтың көп мөлшерін пайдалану болып табылады, бұл құрамның теңгерімсіз болуына, сапасының төмендеуіне және бағаның өсуіне әкеледі. Мысалы, отандық құрама жем рецептерінде астық шикізаты 70-75%-дан астамды (80%-ға дейін және одан да көп) құрайды, ал АҚШ пен Еуропада азық-түлікті пайдалану есебінен бұл көрсеткіш 40-48%-ды құрайды. жарату.
Тағы бір мәселе – ауыл шаруашылығы жемшөп өнімдерінің сапасын жақсартатын және құнын төмендететін ірі көлемдегі майлы және ылғалды азық-түлік қалдықтарын астық емес шикізатқа қайта өңдеуге арналған технологиялардың энергия сыйымдылығы немесе олардың мүлдем болмауы. Сондықтан жобаның идеясы шетелдік көрсеткіштер деңгейіне жету үшін экструзия технологияларын жасау арқылы осы мәселелерді шешу болып табылады.
Жобаның мақсаты
зық-түлік өндірісінің ірі көлемдегі май және құрамында ылғалды қалдықтарын шикізатқа қайта өңдеудің инновациялық технологияларын дамыту, агроөнеркәсіптік кешеннің жемшөп өнімдерінің сапасын арттыру және өзіндік құнын төмендету, атап айтқанда, май-май өңдеу, сыра қайнату. астықты және жемнің басқа компоненттерін ішінара немесе толық ауыстыру үшін астық емес шикізатқа айналдыратын және басқа да өндірістердің санитарлық қалдықтары.
Күтілетін нәтижелер
Жобаның мақсатына қол жеткізуге сәйкес келетін зерттеулердің негізгі нәтижелері мыналардан тұратын нормативтік-техникалық құжаттама болады: технологиялық нұсқаулықтар; технологиялық регламенттер; технологиялық процесс.
Зерттеу нәтижелерін коммерцияландыру кезеңінде техникалық шарттар әзірленеді және бекітіледі.
Күтілетін нәтижелердің әрқайсысының қолдану аймағы және мақсатты тұтынушылары жем өнеркәсібі, май-май және сыра қайнату зауыттары, қант зауыттары, мал және құс фабрикалары және т.б.
Әрі қарай зерттеу үдерісінде Қазақстан патенттік бюросынан патент алу жоспарлануда.
Күтілетін нәтижелердің ғылым мен техниканың негізгі ғылыми бағытын және онымен байланысты салаларын дамытуға әсері олардың жем өндірісінде, мал шаруашылығында, құс шаруашылығында және онымен байланысты салаларда – тамақ өнеркәсібінде экструзивтік технологияларды одан әрі дамытуға ықпал етеді.
Жоба алынған ғылыми нәтижелерді кейіннен коммерцияландырумен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында конкурсқа жіберіледі, өйткені республикада аралас жем тапшылығы 50%-дан астамға жетеді, ал ұсынылған технология құнын айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді. және құрама жемдердің тиімділігін арттыру.
Жоба нәтижелерінің экономикалық тиімділігі төмендегідей. Қазіргі уақытта тамақ өнеркәсібінің ірі көлемдегі май және құрамында ылғалды қалдықтарын өңдеу (кептіру) негізінен барабанды кептіргіштерде жүзеге асырылады, мысалы, өнімділігі 1,5 тонна/сағ шикізат үшін 23 1 кВт жұмсалады. /сағат электр энергиясы плюс сағатына 450 – 511 литр жылыту немесе дизельдік отын 116,0 мың теңгеден астам сомаға.
Бұл ретте тары, соя, арпа, жүгері, бұршақ экструдері бар PE-900 Ushk экструдері бар эндргэт-эутерленген қондырғы 1,3-1,8 тонна/час өндіреді, барлығы 97 кВт/часуды өтейді, бірақ сома. қосымша сұйық отынды пайдаланбай 1,65 мың теңге.
Осылайша, барабанды кептіргіштердің құны 1 тоннаға 72,5 мың теңгені, ал экструдерлерге – 1 тоннаға 1,1 мың тоннаны құрайды, яғни. экономикалық тиімділік 1 тонна өнімге 71,4 мың теңгеден асады.
Құрамында май және ылғалды тамақ қалдықтарын өңдеу технологиясы аралас жемнің дәнді және бұршақ дақылдары компоненттерін экструзия технологиясымен біріктірілгенін және сондықтан тамақ қалдықтарын өңдеудің қосымша технологиясы жоқ екенін ескеру қажет, мысалы, кептіру түрінде. сызықтар.
Экструзияға арналған қоспаның 50% дәнді бұршақ дақылдарынан, жемдік құрамдас бөліктерден және 50% дейін май мен ылғалдан тұратын тамақ қалдықтарынан тұруы мүмкін екенін ескеру қажет. Демек, 100 пайыз май және ылғалдан тұратын тамақ қалдықтарын өңдеу үшін 97 кВт/сағат емес, 2 есе көп – 3,3 мың теңгеге 194 кВт/сағат электр энергиясы қажет болады. Бұл жағдайда да ұсынылған технологияның экономикалық тиімділігі соңғы өнімнің 1 тоннасына 69,2 мың теңгені құрайды.
Жарияланады:
- Web of Science дерекқорының Expanded Science Citation Index-те индекстелген және (немесе) Scopus дерекқорында Cite Score пайыздық көрсеткіші кемінде 35-тен кем емес рецензияланған ғылыми жарияланымдардағы кемінде 3 (үш) мақала және (немесе) шолу (отыз бес);
- немесе Web of Science Science Citation Index Expanded дерекқорында индекстелген және (немесе) Scopus деректер базасында Cite Score пайыздық көрсеткіші бар рецензияланған ғылыми жарияланымдардағы кемінде 2 (екі) мақала және (немесе) шолу Derwent Innovations Index дерекқорына енгізілген кемінде 35 (отыз бес) және кемінде бір (1) патент (Web of Science, Clarivate Analytics);
- сондай-ақ Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған рецензияланған шетелдік немесе отандық басылымда кемінде 1 (бір) мақала немесе шолу;
- немесе Web of Science дерекқорында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) және (немесе) 2 (екінші) квартильге енгізілген және (немесе) шолу Scopus дерекқорындағы CiteScore бойынша процентиль 65 (алпыс бес) кем емес рецензияланған ғылыми жарияланымдардағы кемінде 2 (екі) мақала.
Нәтижелерге қол жеткізілді:
Азық-түлік өндірісі кәсіпорындарында – май-май, сыра қайнату, қант кәсіпорындарында ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қалдықтардың сынамалары алынып, қалдықтарды өңдеудің қолданыстағы технологияларының артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды.
Көксу қант зауытында, «Эфес Қазақстан» АҚ АЖ сыра зауытында және «ЭФКО АЛМАТЫ» ЖШС май-май зауытында сүзгі шламын өңдеу үшін дымқыл қалдықтардың үлгілері алынып, қалдықтарды өңдеудің қолданыстағы технологияларының артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды. да анықталды.
Азық-түлік өндірісінің майлы және ылғалды қалдықтарының (сабын қоры, майлы ағартқыш саз, дезодорация қалдықтары, фосфатидтер, сыра дәндері, сыра ашытқылары, қант қызылшасының целлюлозасы және т.б.) химиялық құрамы зерттелген. Азық-түлік өндірісінің құрамында май және ылғал бар қалдықтардың химиялық құрамы анықталды.
Әртүрлі сыра қайнату, май-май және қант өңдеу кәсіпорындарының қалдықтары Алматы технологиялық университетінің аккредиттелген зертханасында зерттелді. Құрамында құрғақ зат, шикі ақуыз, шикі талшық, қант, крахмал, шикі май, минералдар, каротин, Е және В1 дәрумендері, күл, бейтарап май, сабынданбайтын және балауыз заттар, SiO2, Al2O3, пектин заттары, азотты органикалық заттар, оның ішінде азот, рН, сілтілік, қышқылдық және сабын. Және, сәйкесінше, сынақ есептері алынды.
Тамақ өнімдерінің ірі көлемдегі майлы және ылғалды қалдықтарын (сабын қоры, майлы ағартқыш саз, дезодорация қалдықтары, фосфатидтер, сыра дәні, сыра ашытқысы, қант) бірлесіп өңдеу үшін экструзия технологиясы мен зертханалық қондырғы әзірленді. қызылша және т.б.) жануарлар мен құстарға арналған өндірістік жемнің өсімдік құрамдас бөліктерімен, олардың құнын төмендету және тиімділігін арттыру.
Өсімдік құрамдас бөліктерімен азық-түлік өнімдері мен мал азығындағы ірі көлемдегі май және ылғалды қалдықтарды бірлесіп өңдеу үшін экструзия технологиясы мен зертханалық қондырғы әзірленді.
Жобаның зерттеу тобының мүшелері:
1 Ғылыми жетекші: Изтаев Ауелбек Изтаевич, техника ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА академигі, auelbekking@mail.ru, H-index - 7, Scopus Author ID 57204950041, ORCID ID 0000-0002-7385-482X
2 Жауапты орындаушы: Языкбаев Еркин Сагитович, т.ғ.к. yerkinkz@rambler.ru
3 Якияева Мадина Асатуллаевна, PhD, қауымдастырылған профессор, постдокторант, yamadina88@mail.ru, https://is.ncste.kz/profile/15779, H-index – 7, Scopus Author ID 57191979219, Web of Science ID AAL-7432-2020, ORCID ID 0000-0002-8564-2912
4 Мухтарханова Рауан Бурибаевна, т.ғ.к., rauan_78@mail.ru, https://orcid.org/ 0000-0001-8731-5600, Scopus Author ID 56862350200
5 Молдaкaримов Aлмaз Aбилхaйрович, магистр, 3 курс PhD докторанты, mister_almaz89@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-8309-9285, Scopus Author ID 57992129700
6 Мамыраев Максат Нунсултанович, магистр, 3 курс PhD докторанты, maks1690@mail.ru
7 Сaмaдун Aбдысeмaт Исaмидинұлы, магистр, 3 курс PhD докторанты, abdu.93_93@mail.ru, https://orcid.org/0000-0002-5286-5175, Scopus Author ID 57073938500
Жоба тақырыбы: ИРН № AР19174427 «Жаңғақтарды ұзақ сақтау технологиясын әзірлеу»
Жобаның өзектілігі
Жаңғақтар сақтау, тасымалдау және сату кезінде тотығу қаупі бар өнімдердің бірі болып табылады. Сатып алынған жаңғақ партияларын өндіру, логистика және өткізу кезеңдерінде қадағалау жүйесінің болмауы, сондай-ақ жарамдылық мерзімінің ықтимал деңгейін бағалаудың объективті әдістерінің болмауы жаңғақтардың сақтау мерзімін қате анықтауға, ал нәтижесінде 30%-дан астам жаңғақтардың қышу белгілері бар сауда желілерінде сатылады. Сондықтан жаңғақтарды тарату мен сатуды ұйымдастырудағы маңызды міндет, ең алдымен, физикалық және химиялық параметрлердің бастапқы мәндеріне байланысты жаңғақтардың белгілі бір партиясын сақтау мерзімін анықтау және ұзарту әдістемесін әзірлеу болып табылады. жаңғақтардың сақтау мерзімін арттыру мүмкіндігі мен қажеттілігін анықтау.
Жобаның мақсаты
Қазақстанда өсірілген жаңғақтарды озонды, ионозонды және радиациялық өңдеуді қолдана отырып ұзақ мерзімді қауіпсіз сақтау технологиясын әзірлеу және өңдеу мен сақтаудың оңтайлы режимдерін белгілеу.
Күтілетін нәтижелер
- әртүрлі сақтау температурасы жағдайында грек жаңғағында (қазақ сорттары) жүретін ферменттік және ферменттік емес гидролиздік және тотығу процестерінің динамикасы зерттеледі;
- жаңғақтардың (қазақ сорттары) физика-химиялық, микробиологиялық көрсеткіштері озонмен, ионоозонмен және радиациямен өңдеуге дейін және одан кейін анықталады;
- грек жаңғағында (қазақ сорттары) сақтау кезінде болатын тотығу және гидролиздік процестердің белсенділігінің сақтау температурасына тәуелділігі анықталады;
- толық факторлық эксперименттердің жоспарлары жасалады және өңдеу мен сақтаудың оңтайлы режимдері белгіленеді;
- қабықтағы және қабықсыз жаңғақтардың (қазақ сорттары) сақтау мерзімі анықталады.
- кем дегенде 2 (екі) мақала Web of Science деректер базасында импакт-факторы бойынша алғашқы үш квартильдегі журналдарда жарияланады немесе Scopus деректер базасында CiteScore пайыздық көрсеткіші кемінде 50 болады.
Қол жеткізілген нәтижелер:
Әртүрлі сақтау температурасы жағдайында грек жаңғағында (қазақ сорттары) жүретін ферменттік және ферменттік емес гидролиздік және тотығу процестерінің динамикасы зерттелді.
Зерттеу нысаны ретінде оңтүстік аймақтарда өсірілген майлылығы жоғары жұқа қабықты грек жаңғағы таңдалды. Органолептикалық сапа көрсеткіштерінің қалыптасуына және гидролитикалық тотығу процестерінің сипатына әсер ететін грек жаңғағының биохимиялық көрсеткіштерінің сипаттамалары зерттелді.
Жаңғақ үлгілері өңделіп, озонмен өңдеуге дейін және одан кейін жаңғақтардың (қазақ сорттары) органолептикалық, физика-химиялық, микробиологиялық көрсеткіштері мен қауіпсіздігі зерттелді.
Грек жаңғағының 3 түрі (Түркістан және Жамбыл облыстарынан) таңдалып, озонмен өңдеуге дейін және одан кейінгі сапа және қауіпсіздік көрсеткіштері зерттелді.
Зерттеу көрсеткендей, озонмен өңдеу патогендік микроорганизмдердің санын (жалпы микроб саны, көгерген жаңғақтардың массалық үлесі және т.б.) азайтады және жояды, бұл грек жаңғағының сақтау мерзімін қысқартуға ықпал етеді. Бұл ретте органолептикалық (қабық пен ядроның сыртқы түрі, иісі, дәмі және т.б.) және физика-химиялық (ылғалдың массалық үлесі, қабықшасының сыртқы түрі ақаулары бар жаңғақтардың массалық үлесі және т.б.) көрсеткіштері жақсарады.
Жобаның зерттеу тобының мүшелері:
1 Ғылыми жетекшісі: Якияева Мадина Асатуллаевна, PhD, қауымдастырылған профессор, постдокторант, yamadina88@mail.ru, https://is.ncste.kz/profile/15779, H-index – 7, Scopus Author ID 57191979219, Web of Science ID AAL-7432-2020, ORCID ID 0000-0002-8564-2912
2 Ғылыми кеңесші: Изтаев Ауелбек Изтаевич, техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының академигі, auelbekking@mail.ru, H-index - 7, Scopus Author ID 57204950041, ORCID ID 0000-0002-7385-482X
Жобаның тақырыбы: ИРН АР19577363 «Қазақстанның жабайы өсетін өсімдіктері қолданылған функционалдық экструзиялық тағам өнімдерінің технологиясын жасау».
Жобаның өзектілігі
Өсімдік шикізаттарын экструзиялық өңдеу - белгілі бір тағамдық құндылығы мен функционалдық қасиеттері бар аралас өнімдерді алуға мүмкіндік беретін экологиялық таза өңдеу әдісі. Экструзиялық өңдеуді әртүрлі режимдерде жүзеге асыруға болатындығын ескере отырып, оны ақуыздармен, дәрумендермен, микроэлементтермен және функционалды қоспалармен байыта отырып, аралас өнімдерді жасауда қолдануға болатын мүмкіндік ретінде сәтті қолдану. Экструзиялық өңдеудің қысқа мерзімділігі термиялық тұрақсыз элементтерді (дәрумендер, ақуыздар) мүмкіндігінше сақтауға көмектеседі. Экструзиялық өңдеу процесінде шикізатты зарарсыздандыру санитарлық жағдайдың жоғарылауына және дайын өнімдерді сақтау мерзімінің ұлғаюына және олардың бұзылуына әкелетін микрофлораның жойылуына ықпал етеді. Нутрициология саласында жинақталған деректер адамның қазіргі өмір сүру жағдайында ағзаның қажеттілігін дәстүрлі тамақтану арқылы оның тіршілік әрекетін қолдау үшін қажетті барлық тағамдық және минорлық биологиялық белсенді компоненттермен қамтамасыз ету мүмкін еместігін көрсетеді. ББЗ заттардың көптігімен ерекшеленетін әртүрлітұқымдас жабайы өсетін жеуге жарамды өсімдіктерге жататын баламалы көздер қажет. Біздің еліміздің алаңқай кеңістігінде кеңінен ұсынылған жабайы өсімдіктері халық шаруашылығында және адам өмірінде үлкен маңызға ие. Олар адам ағзасына өте қажетті дәрумендердің, көмірсулардың, майлардың, ақуыздардың, органикалық қышқылдардың (лимон, алма және т. б.), хош иісті заттардың, антиоксиданттардың ең бай көзі болып табылады. Алайда, жабайы өсетін шикізаттың химиялық құрамы мен функционалдық-технологиялық қасиеттері туралы ғылыми ақпараттың шектелуі мен қарама-қайшылығы өсу жағдайларына және басқа факторларға байланысты шикізат базасын кеңейту және оларды функционалдық тағам өнімдерінің технологиясында қолдану мүмкіндігі мақсатында Қазақстанның жабайы өсімдіктерінің сапасын, химиялық құрамы мен қауіпсіздігін зерттеу қажеттілігін айқындайды. Астық негізіндегі экструзиялық өнімдерді (хлебцы, снектер, слайстар, чипсалар) өндіру кезінде жабайы өсетін шикізатты қайта өңдеу өнімдерін қолдану бойынша технологиялық шешімдер жоқ. Жоғарыда айтылған мәселелер бойынша Қазақстанның экологиялық қауіпсіз жабайы өсімдіктерінен алынатын биологиялық белсенді компоненттермен байытылған сапалы жаңа тағам өнімдерін жасауға байланысты маңызды проблеманы шешуге бағытталған зерттеулер өзекті болып табылады және маңызды әлеуметтік - экономикалық мәнге ие.
Жобаның мақсаты
Жұмыстың мақсаты тағамдық, биологиялық құндылығы мен микробиологиялық қауіпсіздігін жоғарылату үшін қайта өңделген жабайы өсімдік шикізаты өнімдерімен байытылған астық негізіндегі экструзиялық өнімдердің (хлебцы, снектер, слайстар, чипсалар) рецептурасы мен технологиясын жасау болып табылады.
Күтілетін нәтижелер
Жобаны іске асыру нәтижесінде Қазақстанның жабайы өсімдіктерінің химиялық құрамын, функционалдық-технологиялық қасиеттерін талдау негізінде экструзиялық өнімдер технологияларында адам денсаулығы үшін қауіпсіз жабайы өсетін шикізатты қайта өңдеу өнімдерін пайдаланудың орындылығы мен тиімділігі негізделетін болады, жабайы өсетін өсімдіктерді қайта өңдеу өнімдерін пайдалана отырып, астық негізіндегі экструзиялық тамақ өнімдерінің (нан, тағамдар, тілімдер, чиптер) рецептуралары мен технологиялары әзірленетін болады сондай-ақ жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланатын ғылыми басылымдарда 3 мақала жарияланады, Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында кемінде 35 (отыз бес) citescore бойынша процентилі бар, КОКСНВО ұсынған рецензияланатын шетелдік және отандық басылымдарда 3 мақала, 1 монография, ҚР патентіне 2 өтінім беріледі.
Қол жеткізілген нәтижелер
Қол жеткізілген нәтижелер:
Жобаның 1 жылы үшін:
- халықаралық конференцияда 1 ғылыми жұмыс-тезис жарияланды.
Жобаның 2 жылы үшін:
- 1 мақала Scopus базасында cinescore бойынша процентилі бар журналға 35-тен (отыз бес) астам жіберілді;
- "АТУ Хабаршысы"журналында 1 мақала жарияланды (ҒЖББССҚК ұсынған).
Жобаның ғылыми зерттеу тобының өкілдері:
Изембаева Асель Камалсеитовна, ИндексХирша:2, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1246-2726 , Scopus Author ID:57190159961
Молдақұлова Зілиха Нұрғалиқызы, ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3098-1340
Атыханова Макпал Байгаиповна, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1092-1853
Қойланов Қасымхан Сансызбайұлы ORCID: https://orcid.org/0000-0003-2419-0788
Абдреева Асемгуль, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-35678028
Ахлан Тоғжан Бақытқызы, ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7883-7228
Аскарбеков Эрик Бирликович ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9544-0820
Сурет 1 – Экстракцияға шикізат пен экстрагентті дайындау
Сурет 2 – Экстрагирлеуді жүргізу
Жоба бойынша жарияланған публикациялар тізімі:
Изембаева А.К., Искакова Г.К., Байысбаева М.П.
Молдақұлова З.Н.; Использование растительных компонентов в производстве эксьрузионных продуктов; Материалы международной научно-практической конференции «Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и индустрии гостеприимства», 26 октября 2023 года АТУ, г. Алматы, 2023. – С.70-71. file:///C:/Users/User%20B/Downloads/CamScanner%2003.11.2023%2012.36%20(2).pdf
